مدیر مرکز داده باید چه مهارت‌ها و مسئولیت‌های کلیدی داشته باشد

وقتی صحبت از عناوین شغلی مرکزداده می‌شود، کلمات اهمیت پیدا می‌کنند. به عنوان مثال: مدیر مرکزداده (Data Center Administrator). شاید تصور کنید مدیر مرکزداده پستی کمی بالاتر از مدیر شبکه یا مدیر سیستم دارد؛ چون در ظاهر مسئولیت‌های آن‌ها مشابه به نظر می‌رسد، اما وقتی وارد جزئیات می‌شویم، تفاوت‌های مهمی میان مدیر مرکزداده و سایر نقش‌ها آشکار می‌شود.

مدیر مرکزداده کیست؟ 

مدیر مرکزداده فردی است که مسئولیت اصلی مدیریت، نگهداری و تضمین عملکرد مستمر و ایمن زیرساخت‌های فیزیکی و منطقی یک مرکزداده را برعهده دارد. این نقش شامل جنبه‌های فنی، عملیاتی و امنیتی مرکز داده می‌شود:

• مدیریت زیرساخت‌های سخت‌افزاری: نظارت بر عملکرد سرورها، ذخیره‌سازها، تجهیزات شبکه (سوییچ‌ها، روترها) و اطمینان از سلامت تجهیزات فیزیکی و رفع خرابی‌ها یا جایگزینی قطعات.

• نظارت بر مصرف منابع: پایش مصرف برق، دما، رطوبت، فضای رک‌ها و ظرفیت شبکه؛ همچنین مدیریت ظرفیت و برنامه‌ریزی برای توسعه یا بهینه‌سازی منابع.

• امنیت فیزیکی و منطقی: کنترل دسترسی فیزیکی به رک‌ها و تجهیزات و همکاری با تیم‌های امنیت اطلاعات برای مقابله با تهدیدات منطقی و حملات سایبری.

• پشتیبان‌گیری و بازیابی اطلاعات (Backup & Recovery): اجرای سیاست‌های پشتیبان‌گیری منظم و تست‌های بازیابی برای آمادگی در شرایط بحرانی.

• مدیریت تجهیزات سرمایشی و برقی: نظارت بر عملکرد  UPS، ژنراتورها، سیستم‌های تهویه (HVAC) و کف‌های کاذب و همکاری با تیم‌های برق و تأسیسات برای حفظ پایداری انرژی.

• مستندســـــازی و گزارش‌گیری: تهیه مستندات دقیق از توپولوژی تجهیزات، آدرس‌دهی، رک‌بندی و تغییرات انجام‌شده و ارائه گزارش‌های عملکرد، ظرفیت و حوادث بحرانی به مدیران بالادست.

• پاسخ‌گویی به رخدادها و مشکلات (Incident Management): بررسی و رفع سریع خطاها و قطعی‌ها و پیاده‌سازی فرآیندهای ITILمانند مدیریت تغییر، رویداد و مشکل (در صورت وجود).

مدیر مرکزداده چه کارهایی نباید انجام دهد؟ 

حوزه کاری یک مدیر مرکزداده بسیار گسترده و حیاتی است، اما این به معنای دخالت در سایر وظایف و مسئولیت‌ها یا نقش‌های غیرمرتبط نیست. در ادامه، نقش‌های بسیار نزدیک ولی متفاوت در یک مرکزداده را مرور می‌کنیم:

مدیر مرکزداده در برابر تکنسین مرکزداده 

مرز میان این دو نقش ممکن است کم‌رنگ به نظر برسد، اما تکنسین مرکزداده بیشتر بر عملیات‌های جزئی و اجرایی تمرکز دارد. برای مثال، اجرای کابل‌کشی رک جدید به عهده تکنسین است، ولی مدیر مرکزداده باید بر صحت کابل‌کشی ساختاریافته و کارایی کلی زیرساخت نظارت داشته باشد. یا، در حالی که تکنسین به هشدارهای اولویت پایین (که در تجهیزات مرکز داده رخ داده است) پاسخ می‌دهد، مدیر مرکزداده مسئول هماهنگی در حوادث بزرگ است. به طور کلی، نقش مدیریتی، اعتبار و درآمد بیشتری نسبت به نقش تکنسینی دارد.

مدیر مرکزداده در برابر مدیر سیستم 

مدیر سیستم (Sysadmin) فردی است که وظیفه مدیریت و راهبری سرورها یا مجموعه‌ای از رایانه‌ها را دارد. این نقش محدود به مرکزداده نیست و می‌تواند در سازمان‌های دیگر نیز تعریف شود. امروزه، نقش «مدیر سیستم» تا حدی جای خود را به عناوینی مانند مهندس دواپس (DevOps) یا مهندس ITOps داده است.

در مقایسه با مدیران مرکزداده، مدیر سیستم نقش‌های محدودتری داشته و بیشتر روی تامین و مدیریت سیستم‌های نرم‌افزاری تمرکز دارند؛ نه سیستم‌های فیزیکی که یک مرکزداده را سرپا و در حال اجرا نگه می‌دارند.

اما در برخی مسئولیت‌ها، مدیران مرکزداده و سیستم، هم‌پوشانی دارند. برای مثال، وقتی از یک مدیر مرکزداده انتظار می‌رود نقشی عملی در مدیریت نرم‌افزار سرورهای داخلی مرکزداده داشته باشد، برخی مسئولیت ها هم پوشانی دارند. اگر مدیر مرکزداده به پشتیبانی از سرویس‌های ارائه شده به مشتریان به میزبانی سرورهای داخلی، کمک کند؛ نقشی مشابه با یک مدیر سیستم پذیرفته است.

تفاوت مدیر مرکزداده با مدیر شبکه 

تفاوت میان مدیر مرکزداده و مدیر شبکه (Network Administrator) در دامنه وظایف، تمرکز و نوع تجهیزات است. مدیر مرکزداده بیشتر روی زیرساخت فیزیکی مرکز داده متمرکز است (مانند سرورها، ذخیره‌سازی، برق، سرمایش، رک ها)، در حالی که مدیر شبکه بر ارتباطات داخلی و خارجی ( LAN، WAN، VPN و اینترنت) تمرکز دارد. جایگاه فیزیکی مدیر مرکزداده مشخصا در مرکز داده است، اما مدیر شبکه می‌تواند در سازمان‌هایی بدون مرکز داده (یا حتی اتاق سرور ساده) هم فعالیت کند. 

اهداف این دو نیز متفاوت است: مدیر دیتاسنتر به دنبال عملکرد بهینه تجهیزات مرکز داده است، در حالی که مدیر شبکه مسئول ارتباط پایدار و ایمن بین کاربران و سیستم‌هاست. 

اگر بخواهیم یک مثال واقعی بزنیم؛ مدیر شبکه بررسی می‌کند در یک شبکه، فایروال یا پهنای‌باند مشکلی نداشته باشد در حالی‌که مدیر دیتاسنتر وظیفه دارد از عملکرد صحیح سرورها، ذخیره‌سازها، سیستم سرمایش، برق اضطراری و سرویس‌های میزبانی، اطمینان پیدا کند.

در سازمان‌های بزرگ، این دو نقش از هم مجزا هستند، ولی در شرکت‌های کوچک ممکن است یک نفر، هر دو نقش را برعهده داشته باشد.

یک مدیر مرکزداده در سال ۲۰۲۵ باید چه مهارت‌هایی داشته باشد؟ 

با توجه به مسئولیت‌های گسترده مدیر مرکزداده (DCA)، مهارت‌های متنوعی مورد نیاز است، که مهارت های کلیدی یک مدیر مرکز داده، عبارتند از:

• تسلط بر شبکه‌های کامپیوتری و سخت‌افزارهای شبکه در سطح  CCNP

• تسلط به سیستم‌عامل‌ها (ویندوز سرور، لینوکس)

• آشنایی با فناوری‌های مجازی‌سازی مانند VMware و Hyper-V

• مهارت در مانیتورینگ زیرساخت با نرم‌افزارهایی مانند Zabbix و PRTG

• درک اصول امنیت اطلاعات و مدیریت ریسک

• توانایی کار در شرایط اضطراری و شیفتی

• قدرت تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی

مدارک تخصصی متداول برای این یک مدیر دیتاسنتر شامل موارد زیر است:

• +CompTIA+ ،Server+ ،A و Cloud

• Cisco CCNA ،CCNP و  Juniper JNCIA

•VMware VCP ،Microsoft MCSA و  Linux RHCSA

•گواهینامه‌های تخصصی مدیریت مرکزداده مانند: CDCP ،CDCS ،CDCE و ATD از  Uptime Institute

چگونه یک مدیر مرکزداده شویم؟

با نگاهی به فهرست مسئولیت‌های یک DCA و مدارک تخصصی مورد نیاز که در بخش قبلی گفتیم؛ شاید تصور شود دستیابی به این جایگاه بسیار دشوار و شاید غیرممکن است. اگر بخواهید همه مدارک بالا را دریافت کنید و بعد برای استخدام در پست Data Center Admin وارد صنعت دیتاسنتر شوید؛ باید یک دهه از زندگی خود را اختصاص دهید. پس، منطقی‌ترین و بهترین مسیر، ورود به بازار کار پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه یا داشتن حداقل مدرک حوزه فناوری اطلاعات است. باید سعی کنید کم‌کم به سوی شغل‌هایی مانند تکنسین دیتاسنتر و مدیر سیستم بروید و هر سال بر تجربه و تخصص خود اضافه کنید و در کنارش، سعی کنید بر جنبه‌های غیر تخصصی مدیر مرکزداده که فراتر از فناوری اطلاعات هستند؛ تسلط پیدا کنید.

مدیــــــریت بحــــران، تصـــــــــمیم‌گیری مؤثر، انعــــــــطاف‌پذیری در برابر انتـــــــقاد، شناخت سیستم‌های سرمایش، توزیع برق، امنیت فیزیکی و اصول ساخت مراکز داده، از جمله توانمندی‌هایی هستند که یک مدیر مرکزداده را از دیگران متمایز می‌کنند. اگر تنها به دنبال کسب مهارت در فناوری اطلاعات باشید، ممکن است هرگز به یک مدیر مرکزداده شایسته تبدیل نشوید یا در مصاحبه‌ها موفق نباشید. بنابراین، باید علاوه بر ارتقای توان فنی، روی مهارت‌های مدیریتی، رهبری و هوش هیجانی نیز سرمایه‌گذاری کنید.