خوش‌بختانه، دروغ‌گوها همیشه موفق به پنهان‌کاری نمی‌شوند و سرانجام روزی لو می‌روند. «کوین کولول»، استاد روانشناسی در دانشگاه ایالتی کنتیکت جنوبی که در زمینهی فریبکاری تحقیق میکند، میگوید: «مردم اغلب دروغ میگویند ولی بیشتر این دروغ‌ها، پنهان‌کاری و فریب بی‌ضرری هستند و به کسی آسیب نمی‌زنند.» این روان‌شناس میگوید دروغگویی در برخی موارد، میتواند یک مهارت اجتماعی بسیار مهم باشد که به بهبود روابط کمک میکند. اما، دروغ‌های مخرب و فریبکاریهای هدفمند، بهویژه آنهایی که برای کسب منافع شخصی گفته میشوند یا حقایق را نادرست جلوه میدهند؛ نتیجه معکوس خواهند داشت. به گفته دکتر «کولول»، دروغ گفتن نه تنها سلامت روانی افراد را به خطر می‌اندازد، بلکه میتواند منجر به موجی از اثرات و نتایج در زندگی شخصی شود؛ از جمله اینکه روابط افراد را تخریب میکند. به همین دلیل، لازم است در این زمینه هوشیار باشیم و بتوانیم حقیقت را از دروغ تشخیص دهیم.
اما مسئله مهم این است: چگونه بفهمید یک فرد به شما دروغ میگوید؟ «کوین کولول» که در زمینهی آموزش تشخیص فریب به افسران مجری قانون و سازمانهایی مانند مرکز ملی ضد تروریسم فعالیت داشته، میگوید: «کلید» حل مسئله، ورود به گفت‌وگو بدون هیچ‌گونه پیش‌داوری است. او میگوید: «با فرض اینکه آنها می‌خواهند به شما دروغ بگویند؛ نباید وارد گفت‌وگو و ارتباط شوید. چون با این فرضیه، نحوه تعامل آنها با شما تغییر میکند؛ در عوض، سعی کنید بحث را به شکلی پیش ببرید که فرد احساس راحتی کند و آزادانه صحبت کند«
واقعیت این است که نمی‌توانید همیشه با اطمینان کامل دست یک دروغگو را رو کنید، اما ترفندهایی هست تا بتوانید بفهمید چه کسی به شما دروغ میگوید و باید دنبال چه چیزی باشید و به چه حرفی، گوش کنید.
علائم فیزیکی دروغگویی
«جیم کلمنته»، دادستان سابق ایالت نیویورک و مامور ویژه بازنشسته FBI، توضیح می‌دهد که برای تشخیص دروغگویی، ابتدا باید رفتار عادی فرد را بشناسید. هرچه زمان بیشتری را با او سپری کنید؛ راحتتر متوجه تغییرات در رفتار و ارتباطاتش خواهید شد.
به عنوان مثال، برخی افراد ذاتا در برقراری تماس چشمی مشکل دارند. اما اگر متوجه شوید که فردی که معمولا نگاه مستقیم دارد، ناگهان از تماس چشمی اجتناب میکند، این میتواند نشانه‌ای از وجود مشکلی باشد.
کلمنته توصیه میکند که به تغییرات فیزیولوژیکی ناشی از پاسخ «جنگ یا گریز» توجه کنید. کسی که دروغ میگوید ممکن است شروع به تعریق کند، نبضش در گردن به وضوح تپش داشته باشد، و به دلیل افزایش ضربان قلب و فشار خون، بزاق کمتری تولید کند—در نتیجه ممکن است مدام لب‌هایش را لیس بزند یا سخت‌تر قورت دهد. برخی افراد هنگام دروغگویی دچار بی‌قراری میشوند. کلمنته میگوید: «تغییر وضعیت بدن، دور شدن صندلی از فرد مقابل، ایستادن ناگهانی یا تلاش برای ترک محیط، همگی از نشانه‌هایی هستند که بارها مشاهده کرده‌ام.» همچنین، مالش یا فشردن دست‌ها، نیشگون گرفتن پوست، صاف کردن گلو یا بازی با موها نیز از رفتارهایی هستند که میتوانند نشان‌دهنده دروغگویی یا فریبکاری باشند.
یک داستان را بارها و بارها تکرار میکنند
فرض کنید از همسرتان می‌پرسید که چهارشنبه شب چه کار کرده است؟ او پاسخ می‌دهد و شما آن را تایید می‌کنید، ولی کنجکاو هستید جزئیات و توضیحات بیشتری درباره مراسمی که در آن شرکت کرده، بشنوید. در این حالت، اگر او حقیقت را بگوید، معمولاً با آرامش و آزادی بیشتری صحبت میکند و جزئیات جدیدی را که ابتدا ذکر نکرده بود، به مرور اضافه میکند.
کوین کولول میگوید: «افرادی که راست‌گو هستند؛ به طور طبیعی و روان صحبت میکنند و زیرا نگرانی بابت لو رفتن یا تناقض در حرفهایشان نیستند. این افراد با جزئیات جدید و مرتبطی که بار نخست اشاره نکردند؛ صحبت‌های خود را ادامه میدهند.»
اما افرادی که پنهان‌کاری دارند یا دروغ میگویند؛ معمولا با احتیاط حرف میزنند. کولول میگوید: «شاید آنها زیاد صحبت کنند، اما همان چیزی را میگویند که قبلا به شما گفته‌اند. آنها سعی میکنند برخلاف صحبت‌های قبلی‌شان، چیزی نگویند و دائم اطلاعاتی میدهند که مبادا در تناقض گرفتار شوند.» از این افراد، صحبت‌های تکراری زیادی می‌شنوید. در این صورت، با پرسیدن سؤالات بیشتر درباره جزئیات یا نکات خاص، می‌توانید متوجه شوید که آیا واقعاً حقیقت را میگوید یا خیر.
به طرز عجیبی روی زمان تاکید دارند
«کولول» خاطرنشان میکند دروغگویان معمولا اصرار دارند داستان‌هایشان را با تاکید بر زمان تعریف کنند؛ آنها روایت خود را به‌گونه‌ای بیان میکنند که دارای مقدمه، نقطه شروع، اوج داستان و سپس مراحل فروکش کردن و پایان باشد. در مقابل، راست‌گویان اهمیت کمتری به قیدهای زمانی میدهند و مهم‌ترین وقایع یک خاطره یا داستان را بدون اشاره به بازه زمانی، روایت میکنند. وقتی فردی حقیقت را میگوید؛ معمولا ابتدا به مهم‌ترین اتفاق یا رویداد اشاره کرده و سپس سراغ وقایع جانبی دیگر می‌روید. اما کسی که دروغ میگوید؛ از قبل تمرین کرده و مانند یک فیلم‌نامه آن را در ذهنش نوشته است. این روایتها از ابتدا شروع شده و حتما دارای یک پایان مشخص هستند و هیچ‌گاه از وسط شروع نمی‌شوند.
شیواتر صحبت میکنند
بر خلاف انتظار، بیشتر افراد هنگام دروغ گفتن، روایت خود را شیواتر و روان‌تر از زمانی که حقیقت را میگویند، بیان میکنند. «کولول» میگوید: «دروغگویان درگیر مدیریت تاثیرگذاری هستند. به این معنی که از واژگان پیچیده‌تر و سخت‌تر در بیان خود استفاده میکنند و شاید از واژگانی استفاده کنند که انتظارش را ندارید یا حتی کلماتی را به کار ببرند که برای شنونده نامانوس باشد و معنی آن را ندانند.» هدف آنها این است که تسلط خود را بر موضوع نشان دهند و به عنوان فردی آگاه و باهوش شناخته شوند تا کمتر مورد شک و تردید قرار بگیرند. بنابراین، وقتی می‌بینید فردی خیلی مسلط صحبت میکند و ناگهان سطح گفتاری جدیدی پیدا کرده است؛ این میتواند نشانه‌ای از دروغگویی باشد.
ضمایر را حذف میکنند یا تغییر میدهند
هنگامی که فردی دروغ میگوید، ممکن است ضمایر را حذف کند یا تغییر دهد تا واقعیت را پنهان سازد. به عنوان مثال، اگر زنی از همسرش بپرسد که روزش را چگونه گذرانده، و او پاسخ دهد: «من به پارک رفتم و بعدش نهار.» در این جمله، او تأکید دارد که به پارک رفته، اما درباره نهار توضیح روشنی نمی‌دهد. مشخص نیست چه کسی نهار خورده است، زیرا او می‌خواهد پنهان کند که با دوستش غذا خورده است. درحالی‌که پاسخ درست و طبیعی این می‌توانست باشد: «من به پارک رفتم و نهار خوردیم.»
این نوع حذف ضمایر و عدم شفافیت در جملات، یکی از نشانه‌های فریبکاری است. به عنوان نمونه‌ای دیگر، فرض کنید مظنونی بگوید: «خانه‌ام را ترک کردم. چون آتش گرفته بود.» در این جمله، او مشخص نمی‌کند که آیا خانه را ترک کرده چون متوجه آتش‌سوزی شده یا اینکه خودش خانه را آتش زده و سپس آنجا را ترک کرده است. حذف یا تغییر ضمایر، یکی از روش‌های رایج دروغگویان برای گمراه کردن دیگران است.
زیاد مقدمه‌چینی میکنند
برخی دروغ‌گوها بهطور غیرمستقیم صحبت میکنند و به عمد، حقایق و نکات مهم را حذف میکنند یا وانمود میکنند که فراموش کردهاند. اغلب اوقات، منتظر می‌مانند تا شما از آنها چیزی بپرسید و بعد اگر مجبور شدند؛ پاسخ بدهند؛ به امید آنکه شما هرگز به موضوع پنهان شده اشاره نکنید و آنها مجبور به دروغگویی نشوند. به عنوان مثال، اگر از یک قاتل پرسیده شود: «آیا شما جک را کشتید؟» او به جای پاسخ مستقیم «بله» یا «خیر»، ممکن است بگوید: «چرا من باید جک را ببینم یا به او آسیب بزنم؟». این نوع پاسخ‌گویی طفره رفتن از حقیقت است. اگر از فردی پاسخ مستقیمی دریافت نکردید. باید مشکوک شوید.
یک مثال دیگر، از همسرتان بپرسید «آیا امروز بهروز را دیدی؟» اما او به جای جواب مشخص، مقدمه‌چینی کرده یا میگوید «چرا باید بهروز را ببینم» یا «مگر بهروز کجا بوده؟». این پاسخ‌های مبهم میتوانند نشانه‌ای از پنهان‌کاری باشند.
دروغ‌گوها همچنین از عبارتی مانند «شاید»، «احتمالا»، «ممکن است»، «فکر می‌کنم»، «بگذار از اولش توضیح بدهم» و ... زیاد استفاده میکنند تا تا از بیان حقیقت طفره بروند.. «کلمنته» میگوید اگر فردی گفت: «من شروع به رانندگی به سمت محل کارم کردم و وقتی به آنجا رسیدم ... »؛ احتمالا در حال ویرایش حقیقت است و بخشهایی از ماجرا را حذف کرده است.
دچار تغییر در لحن و گفتار میشوند
نشانه‌های غیرکلامی مانند لحن، صدا، سرعت حرف زدن، زیر و بم کردن کلمات و ... میتوانند نشانه‌دهنده دروغگویی باشند. «کلمنته» میگوید افرادی که راست‌گو هستند؛ معمولا تن صدا و لحن ثابتی در صحبتهایشان دارند، اما افرادی که دروغ میگویند؛ لحن و صدایشان دچار تغییر و تفاوت میشود و گفتارشان نوسان دارد. اگر کسی استرس داشته باشد؛ ممکن است با صدای بلندتر صحبت کند یا حتی فریاد بزند. همچنین، این دسته از افراد، معمولا سرعت گفتارشان را کاهش میدهند و زیاد مکث میکنند تا بتوانند قبل از صحبت، بهتر و بیشتر فکر کنند. برعکس، برخی دروغ‌گوهای حرفه‌ای داریم با سرعت بسیار بالا صحبت میکنند؛ به‌طوری‌که شنونده درست متوجه نشود و فرصت تحلیل یا پرسیدن سوال نداشته باشد.
چشمان‌شان رازهایی برملا میکنند
یک باور رایج این است که دروغ‌گوها، جای دیگری را نگاه میکنند و با شما چشم در چشم نمی‌شوند (اجتناب از تماس چشمی). تحقیقات چیز دیگری را نشان میدهند و میگویند نگاه‌دزدی یا همان سمت و سوی دیگری را زل زدن، ناشی از تمرکز بر فکر کردن حین مکالمه است و لزوما نشانه فریبکاری نیست. «وندی پاتریک»، نویسنده کتاب Red Flags: How to Spot Frenemies, Underminers, and Ruthless People میگوید: «افرادی که دروغی از پیش آماده کردهاند؛ اغلب مستقیم در چشمان شما نگاه میکنند؛ زیرا می‌خواهند بدانند واکنش شما چیست و آیا این دروغ را باور کردهاید یا خیر.» او ادامه می‌دهد که فروشندگان فریبکار از این حربه برای فروش محصولات‌شان استفاده میکنند. آنها هنگام اغراق درباره محصولشان، با اعتماد به نفس در چشم شما زل میزنند تا فریب بخورید؛ خجالت بکشید و مطمئن شوند که جنس‌شان را می‌خرید.
پس چطور میتوان از چشمان افراد متوجه دروغگویی او شد؟ معمولا، دروغ‌گوها، با چشمان‌شان لبخند نمی‌زنند. وقتی فردی راست میگوید؛ چشمانش تایید میکنند و شما حس می‌کنید، حالت صورت، زبان و چشمانش با هم لبخند میزنند، اما چنین اتفاقی در چشمان یک دروغگو دیده نمی‌شود. وقتی یک دروغگو یک صحنه خنده‌دار را تعریف میکند یا درباره یک خاطره خوشایند صحبت میکند، چشم‌هایش بیش از حد جدی و خشن هستند. شاید این هم یک نشانه برای شناسایی دروغگو باشد که البته باید خیلی حرفه‌ای باشید و با طرف مقابل خود مدت‌ها ارتباط داشته باشید تا بتوانید رازی را از چشمانش بخوانید.
رفتارشان با شرایط همخوانی ندارد
«پاتریک» میگوید وقتی افرادی که راست میگویند؛ معمولا خلق و خو و رفتارشان با پیامی که منتقل میکنند؛ همخوانی دارد. اما اگر متوجه عدم تطابق بین گفتهها و زبان بدن فردی شدید؛ بهتر است پرچم قرمز را به احتزاز دربیاورید و محتاط باشید. به عنوان مثال، اگر کسی در میانه یک بحث جدی و چالش‌برانگیز، ناگهان قهقه بزند، این میتواند نشانه‌ای از ناهماهنگی میان احساسات واقعی و کلام او باشد. معمولا، سخنان ما باید احساسات ما را هم تایید کند و اگر این‌طور نباشد؛ نشان می‌دهد در حال دروغگویی هستیم. در سال ۲۰۱۸، پلیس امریکا مردی را که همسرش ناپدید شده بود را دستگیر و از او درباره قتل همسرش بازجویی کرد ولی او به جای واکنش منطقی، با صدای بلند خندید و سعی کرد نشان دهد که این سوال پلیس، مضحک و بیمعنی است. در حالی که ادعا میکرد عاشق همسرش بوده است. در نهایت مشخص شد که او، همسر باردارش و دو دخترش را به قتل رسانده بود.
دیدگاه خود را بنویسید