علی‌بابا نه تنها بزرگ‌ترین فروشگاه خرده‌فروشی چین و آسیا است؛ بلکه اکنون در جهان جزو ارزشمندترین شرکت‌های فناوری اطلاعات برشمرده می‌شود. در سال ۲۰۲۰، شرکت علی‌بابا جزو ۶ شرکت با ارزش دنیا بود و در رتبه پنجم بزرگ‌ترین شرکت‌های هوش مصنوعی قرار گرفت. درآمد علی بابا در سه ماهه دوم سال مالی ۲۰۲۰ برابر با ۱۱۹ میلیارد یوان چین معادل ۱۶.۶۵ میلیارد دلار آمریکا بوده است. برخی بخش‌های این شرکت چند ملیتی بیش از ۸۵ درصد افزایش سود خالص در سال ۲۰۲۰ داشتند. شرکتی که در حوزه‌های مختلفی از خرده‌فروشی و فروشگاه آنلاین تا رایانش ابری و هوش مصنوعی، پلتفرمهای پرداخت آنلاین، خدمات اینترنتی و سرگرمی و پزشکی فعالیت می‌کند و در مسیری قرار دارد که پیش‌تر شرکت آمازون طی کرده است.
آپارتمان کوچک آقای جک
این غول بزرگ فناوری دنیا از درون یک آپارتمان شکل گرفته است. ۴ آوریل سال ۱۹۹۹۷ جک ما (Jack Ma) و ۱۷ نفر از دوستان و دانشجویان، سایت Alibaba.com را برای بازار B2B راه‌اندازی کردند. اولین جلسه این افراد در آپارتمان آقای جک ما در هانگژو تشکیل شد. در اکتبر همان سال ۱۹۹۹، علی‌بابا ۲۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری از «گلدمن ساکس» و «سافت بانک» دریافت کرد. سایت علی‌بابا با ایده بهبود بازار داخلی تجارت الکترونیک و ایجاد یک بستر تجارت الکترونیکی برای شرکت‌های چینی، به ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs) و کمک به صادرات محصولات چینی به بازار جهانی تجارت راه‌اندازی شده است. این ایده در آن زمان بسیار جالب و نوآور بود؛ به‌طوری‌که علی‌بابا در سال ۲۰۰۰ دوباره موفق شد ۲۰ میلیون دلار سرمایه از شرکت «سافت بانک» دریافت کند. در این سال، بیش از ۱ میلیون کاربر در سایت علی‌بابا ثبت‌نام کرده بودند. در سال ۲۰۰۳، وب‌سایت فروشگاه آنلاین Taobao نیز در همان آپارتمان «جک ما» راه‌اندازی می‌شود. این وب‌سایت برای معرفی محصولات متنوع به منظور خرده‌فروشی راه‌اندازی شد و امروزه به‌عنوان بزرگ‌ترین پلت‌فرم چینی خرید آنلاین C2C شناخته می‌شود.
«جک ما» نام «علی‌بابا» را از ادبیات ایران و کتاب هزار و یک شب برگرفته است. او در یک گفت‌وگو توضیح می‌دهد که تلفظ نام «علی‌بابا» راحت است و مردم سراسر جهان آن را می‌شناسند و نزد مردم محبوب است. او اشاره می‌کند که نام «علی‌ماما» را نیز برای گسترش کارشان در آینده ثبت کردند.
علی‌بابا فقط سه سال پس از راه‌اندازی به سوددهی می‌رسد و داستان بزرگ شدن این شرکت از همین‌جا آغاز می‌شود. سرویس‌ها یکی پس از دیگری افتتاح شده و علی‌بابا برای هر بازار و حوزه‌ای یک محصول و خدمات ارائه می‌دهد.
در سال ۲۰۰۴ ابزار پیام‌رسان Aliwangwang برای ارتباطات تصویری و صوتی میان خریداران و فروشندگان سایت Taobao راه‌اندازی می‌شود. در همان سال، سرویس Alipay راه‌اندازی می‌شود و یک پلت‌فرم پرداخت آنلاین شخص ثالث است که هزینه‌ای برای تراکنش‌ها ندارد. همچنین سرویسی ارائه می‌دهد که خریداران به کمک آن می‌توانند به فروشندگان اعلام کنند آیا از خرید خود راضی بوده‌اند یا خیر. البته، علی‌بابا خیلی زود از این سرویس جدا شد.
شرکت علی بابا در جشن ۱۰ سالگی تأسیس خود یعنی در سال ۲۰۰۹، پلتفرمهای رایانش ابری خود به نام Alibaba Cloud را راه‌اندازی می‌کند که شامل داده‌کاوی تجارت الکترونیک، پردازش داده‌های تجارت الکترونیک و سفارشی‌سازی داده‌ها هستند. اپراتورهای تحقیق و توسعه‌ی این پلت‌فرم در هانگژو، پکن، هنگ‌کنگ، سنگاپور، سیلیکون‌ولی و دوبی مستقر هستند. اکنون، علی‌باباکلاود یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های کامپیوتری های‌اند در چین است.
سرویس خرده‌فروشی آنلاین AliExpress نیز در سال ۲۰۱۰ راه‌اندازی شد. این سرویس از کسبوکارهای کوچک چینی تشکیل شده است و آن‌ها را به خریداران سراسر جهان معرفی می‌کند. این سایت به‌عنوان پربازدیدترین سایت تجارت الکترونیک در روسیه شناخته شده است. این سایت مشابه آمازون است و هر چیز که بخواهید، می‌توانید در آن پیدا کنید.
علی‌بابا در سال ۲۰۰۵ همکاری با شرکت یاهو را آغاز کرده و بخشی از سهام آن را خرید. در نتیحه رهبری یاهوی چین به علی‌بابا سپرده شد. این پورتال چینی سرویس‌های اینترنتی مانند اخبار، ایمیل و جستجو را به کاربران عرضه می‌کرد و در سال ۲۰۱۳ متوقف شد.
کم‌کم شرکت علی‌بابا به مجموعه‌ای از شرکت‌های فعال در حوزه تجارت الکترونیک و رایانش ابری تبدیل شد و از سال ۲۰۱۱ رسما با عنوان گروه شرکت‌های علی‌بابا و ده‌ها شرکت تابعه فعالیت می‌کرد. در سال ۲۰۰۷ وارد بورس هنگ‌کنگ شد و در سال ۲۰۱۴ در بورس ایالات متحده پذیرفته شد.
شکست‌های علی‌بابا
علی‌بابا مانند هر کسب‌وکار دیگری، برآیندی از موفقیت‌ها و شکست‌ها است. اتفاقا، شرکت علی‌بابا شاید به نسبت بسیاری از برندهای معروف دنیای فناوری، شکست‌های بیشتر و چه بسا بزرگ‌تری را شاهد بوده است. شروع کار سایت علی‌بابا با رشد زیادی توام بود و آن‌ها طی یک سال بیش از ۱ میلیون کاربر ثبت‌نامی داشتند ولی حباب بزرگ اینترنت در سال ۲۰۰۰ برای آن‌ها هم ترکید و تنها ۱۸ ماه تا ورشکستگی فاصله داشتند. علی‌بابا پیش از رسیدن به ۳ سالگی، ناچار شد بسیاری از کارمندان خود را تعدیل کرده و حقوق برخی دیگر را پایین بیاورد تا بتواند خودش را از این بحران بزرگ فروکش کردن تب اینترنت نجات دهد.
خرید سایت Koubei.com در سال ۲۰۰۴ به قیمت ۶ میلیون دلار و ادغام آن با سایت Taobao، سرمایه‌گذاری روی شرکت حمل‌ونقل Stars Express در سال ۲۰۰۹ به مبلغ ۷۰ میلیون یوان چین که بعدا در سال ۲۰۱۲ به طور کامل تعطیل شد؛ سرمایه‌گذاری روی یاهوی چین که باز پس از چند سال متوقف شد؛ سرویس Alipay که توسط علی‌بابا راه‌اندازی شد ولی خیلی سریع از علی‌بابا جدا شد و توانست به موفقیت‌های خود ادامه دهد و چندین شکست و تجربه مدیریتی ناموفق در پرونده بزرگ‌ترین خرده‌فروشی چین و آسیا دیده می‌شود.
این شکست‌ها به غیر از شکست‌های زیاد و بزرگی است که «جک ما» بنیان‌گذار علی‌بابا در زندگی شخصی خود تجربه کرده و هنوز رنج و درد آن‌ها همراه‌اش است. او ۴ سال تلاش کرد تا بتواند از سد کنکور عبور کرده و در رشته زبان انگلیسی ثبت‌نام کند. پس از فارغ‌التحصیلی در ۳۰ موقعیت شغلی تقاضای استخدام کرد که در همگی رد شد. او برای استخدام در پلیس اقدام کرد که رد شد؛ برای کارمندی در رستوران KFC ثبت‌نام کرد ولی از ۲۴ نفر متقاضای، ۲۳ نفر قبول شده ولی با او مخالفت شد. همچنین، می‌گوید ۱۰ بار برای تحصیل در دانشگاه هاروارد تقاضا داده که هر بار درخواستش رد می‌شود.
الگویی برای کسبوکارهای خارج از دره سیلیکون
همین شکست‌های شخصی از «جک ما» یک مدیرعامل موفق ساخت که برای دو دهه رهبری گروه شرکت‌های علی‌بابا را برعهده داشت و در نهایت در سال ۲۰۱۹ و سن ۵۵ سالگی سمت خود را ترک کرد. او علی‌بابا را از یک آپارتمان در بحبوبه فراگیری سارس در چین شروع کرد و در نهایت به شرکتی با گردش مالی ۷۰۰ میلیارد دلاری در سال رساند. اکنون، علی‌بابا را باید جدی‌ترین رقیب آمازون در خرده‌فروشی، تجارت الکترونیک، رایانش ابری و هوش مصنوعی بدانیم. علی‌بابا در رشد بازارهای آنلاین کشور چین سهم بسیار زیادی داشت و باعث فروش محصولات چینی به سراسر جهان و بازارهایی مانند ایالات متحده شد.
در سال‌های اخیر، کسبوکارهای زیادی به تقلید از علی‌بابا برخاستند و سعی کردند مدل توسعه و گسترش بازار آن را دنبال کنند. در گذشته، این‌طور تصور می‌شد که فقط کسبوکارهای رشد یافته در دره سیلیکون امریکا می‌توانند در صدر بهترین و ارزشمندترین شرکت‌های فناوری قرار بگیرند ولی علی‌بابا از چین خط بطلانی بر این باور کشید و نشان داد هر کسب‌وکار خانگی می‌تواند آرزوهای بزرگی داشته باشد.
دیدگاه خود را بنویسید