زندگینامه چت‌باتی که کل دنیا را به چالش کشید

سال‌ها است درباره­ هوش مصنوعی و ربات‌ها می‌شنویم و می‌خوانیم ولی هیچ‌گاه به اندازه­ این روزها، عصر ChatGPT، از نزدیک و با تمام وجود، AI را لمس نکردیم و با مزایا و تهدیدهایش عجین نشدیم. چت‌بات ChatGPT محصول شرکت OpenAI موفق شد انقلابی بزرگ در سراسر دنیای فناوری ایجاد کند؛ به‌طوری‌که برخی بزرگان مانند «بیل گیتس» اعتقاد دارند ChatGPT برای بشر، تاثیرگذارتر و مهم‌تر از «اینترنت» است. استقبال از ChatGPT به قدری زیاد بوده که OpenAI می‌گوید دچار شوکه شده است و هرگز تصور نمی‌کرد مردم به یک چت‌بات تا این قدر علاقه‌مند باشند. خود مدیرعامل OpenAI، چت جی ­پی­ تی را محصولی جذاب اما وحشتناک توصیف می‌کند و مایکروسافت برای ادغام در محصولاتش سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری روی آن انجام داده است. چت‌بات ChatGPT در هر زمینه‌ای به کار گرفته شده است؛ از نوشتن مقاله تا حل مسایل ریاضی و درسی، نوشتن کتاب، صدور حکم دادگاه، پیش‌بینی آینده و تشخیص بیماری‌ها و درمان بیماران. اما چگونه در طی چند سال، محصولی مانند ChatGPT خلق شده است که همه را شگفت‌زده می‌کند و کل دنیا را به چالش می‌کشاند؟

ChatGPT چیست؟

ChatGPT یک چت‌بات دیالوگ محور مبتنی بر هوش مصنوعی است که قادر به درک زبان طبیعی انسان است و پاسخ‌های نوشتاری بسیار دقیقی مشابه متون انسان‌ها تولید می‌کند. این چت‌بات که با هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی توسعه پیدا کرده است؛ از طریق یک رابط کاربری گفت‌وگو‌محور، به سؤالات پاسخ داده و اطلاعات را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این ابزار از طریق یک نمونه­ عظیم از اطلاعات اینترنت آموزش داده شده است.

چت‌بات ChatGPT را باید جدیدترین نسخه از ابزارهای GPT بدانیم؛ خانواده‌ای از هوش مصنوعی که قابلیت تولید متن را دارند. این ابزار می‌تواند به پرسش­ های پشت سر هم کاربران پاسخ بدهد، متوجه اشباهاتش شود، و خودش را به چالش بکشد یا درخواست‌های نامناسب را رد کند.

جواب‌های ChatGPT به قدری درست، کامل و دقیق هستند که نمی‌توان میان آن‌ها و پاسخ‌های یک انسان، تمایزی قائل شد. به همین دلیل است که این چت‌بات سریعا رشد کرد و مورد استقبال قرار گرفت. دانش‌آموزان و دانش‌جویان به­ طور گسترده از آن برای حل تکالیف و مسایل خود استفاده کردند، چندین نویسنده با آن کتاب نوشتند، در بسیاری از آزمون‌ها موفق به دریافت نمره­ی قبولی شدند.

OpenAI کیست؟

همه می‌دانیم خالق سری ابزارهای GPT از جمله ChatGPT، شرکتی به نام OpenAI است؛ یک شرکت تحقیقاتی غیرانتفاعی هوش مصنوعی که هدف friendly AI یا توسعه­ هوش مصنوعی بی‌خطر برای نسل بشر را دنبال می­کند. 

شرکت OpenAI در سال ۲۰۱۵ و توسط «ایلان ماسک» و دیگر سرمایه‌گذاران (سام آلتمن، گرگ براکمن؛ وویچ زارمبا، ایلیا سوتسکور و جان شولمن) با مبلغی حدود یک میلیارد دلار راه‌اندازی شد و از همان ابتدا، دنبال هدفی بزرگ و جاه‌طلبانه بود: دستیابی به یک هوش مصنوعی صلح‌آمیز و بی‌خطر. 

ایلان ماسک یکی از مخالفان سرسخت توسعه­ هوش مصنوعی غیر قابل کنترل است؛ به همین دلیل در سال ۲۰۱۵ به دنبال توسعه­ مدلی از AI رفت که برعکس سایر مدل‌های رایج بازار، کاملا قابل کنترل و بی‌خطر برای انسان باشد.

دفتر اولیه­ OpenAI در شهر سانفرانسیسکو تاسیس شد. ایلان ماسک در این زمان، بیشتر نقش یک سرمایه‌گذار را داشت و سام آلتمن، مدیرعامل سابق Y Combinator و یکی از افراد مشهور در سلیکون‌ولی، روی طرح ابتکاری برای توسعه­ی هوش مصنوعی ایمن کار می‌کرد. این دو، پیش از تاسیس شرکت OpenAI، جلسات متعددی با یکدیگر برگزار کرده و درباره­ نگرانی‌های خود پیرامون توسعه­ی هوش مصنوعی و آینده­یبشریت، صحبت و تبادل نظر کرده بودند. 

شرکت OpenAI ابتدا سراغ ساخت مدلی از هوش مصنوعی برای بازی‌های ویدئویی رفت و اولین محصول خود را در سال ۲۰۱۶ ارائه کرد. این محصول یک جعبه ابزار OpenAI Gym and Universe برای یادگیری تقویتی و یک بستر آزمایشی برای مدل‌های هوش مصنوعی مختلف بود.

خیلی زود، ایلان ماسک در فوریه­ ۲۰۱۸ از این استارتاپ جدا شد (استعفا داد)؛ موضوعی که اکنون باعث حسرت او شده و تلاش‌هایش برای تصاحب دوباره­ OpenAI نیز بی‌فایده بوده است. ایلان ماسک از هیئت مدیره نیز کنار گذاشته شد و گرچه اظهار کرد کمک‌های مالی‌ خود را قطع نخواهد کرد ولی کاملا مشخص بود اختلاف‌نظرهایی با دیگر مدیران OpenAI بر سر جهت‌گیری‌های کلان شرکت دارد. یک ماه پس از رفتن ایلان ماسک، آلتمن به مدیرعاملی اوپن ای ­آی انتخاب شد.

در سال‌های بعد، OpenAI سراغ توسعه­ هوش مصنوعی عمومی‌تر رفت تا در نهایت سال ۲۰۱۸، مفهوم GPT (سرنام Generative Pre-trained Transformer) را طی یک مقاله، معرفی و پایه‌گذاری کرد.

GPT یک شبکه­ عصبی (مدل‌های یادگیری ماشینی با الهام از ساختار و عملکرد مغز انسان) است که روی مجموعه­ بزرگی از داده‌های تولید شده توسط انسان، آموزش دیده و می‌تواند متن‌هایی شبیه به انسان در قالب پرسش و پاسخ تولید کند.

در سال‌های بعدی، این شرکت مشغول ارائه نسخه‌های مختلفی از GPT بود تا اینکه در سال ۲۰۲۱، محصول انقلابی DALL-E را براساس پلتفرم GPT-2 عرضه کرد. در DALL-E به­ جای تولید متن، تصاویر فوتورئالیستی خلق می‌شود. دیگر ابزار هوش مصنوعی اوپن ای آی به نام Whisper، یک سیستم خودکار تشخیص گفتار است.

از این سال به بعد، کم کم نام OpenAI بر سر زبان‌ها افتاد و توجهات جامعه­ هوش مصنوعی و فناوری به سوی ابزارهای GPT جلب شد. مایکروسافت، اولین شرکت بزرگ دنیای فناوری بود که اقدام به سرمایه‌گذاری ۱ میلیارد دلاری این اوپن ای آی کرد؛ زیرا چشم‌انداز محصولاتش را بسیار روشن می‌دید.

در سال ۲۰۲۲، پلتفرم GPT-3 را به پشتیبانی داده‌های ترجمه شده‌ای به حجم ۴۵ ترابایت معرفی کرد. GPT-3 یک مدل هوش مصنوعی بسیار سریع‌تر و هوشمندتر و در یک کلام، وحشتناک‌تر از دو نسل قبلی بود.  GPT-3ظرفیت ۱۷۵ میلیارد پارامتر یادگیری ماشین را دارد. برای اجرای GPT-3، مایکروسافت یک ابر رایانه برای OpenAI توسعه داد که شامل ۲۸۵ هزار پردازنده­ مرکزی (CPU) و ۱۰۰۰ پردازنده گرافیکی (GPU) بود. سریعا این ابر رایانه در فهرست ۵۰۰ ابر رایانه برتر دنیا قرار گرفت و توانست در رتبه­ی پنجم سریع‌ترین ابر رایانه دنیا قرار بگیرد.

در سال‌های اخیر، رسما OpenAI را باید پیشروترین آزمایشگاه هوش مصنوعی دنیا و رقیب جدی پروژه DeepMind گوگل بدانیم.

تولد ChatGPT

در نوامبر سال ۲۰۲۲، شرکت OpenAI از جدیدترین محصول هیولای خود به نام ChatGPT رونمایی کرد؛ چت‌باتی که هیچ‌کس، حتی خود مدیران OpenAI تصور نمی‌کردند سریعا رکورد رشد یک نرم‌افزار را در تاریخ بزند. این چت ­بات نه تنها می‌تواند به پرسش‌های شما پاسخ دهد؛ بلکه قابلیت «درک زمینه» هم دارد؛ یعنی می‌تواند مکالمات را براساس تاریخچه­ چت‌ها، تنظیم کرده و آموزش ببیند تا پاسخ‌های دقیق‌تری بدهد.

چت جی­پی­تی مبتنی بر GPT-3 به‌روز شده است ولی OpenAI فقط چند ماه پس از عرضه­ چت جی ­پی ­تی، پلتفرم GPT-4 را با انبوهی از قابلیت‌های جدید عرضه کرد. GPT-4  قادر است ورودی‌هایی به شکل تصویر و متن از کاربر بگیرد و متن‌های متناسب با آن تولید کند. Open AI ادعا کرده در شش ماه گذشته روی قابل اعتماد بودن و امکان کنترل GPT-4 کار کرده و تلاش داشته تا امکان رد شدن از خطوط قرمز توسط آن را به حداقل برساند. GPT-4 در گفتگوهای ساده فرق چندانی با GPT-3.5 ندارد و تفاوت در موضوعات پیچیده‌تر آشکار می‌شود.

فعلا چت جی­ پی­ تی کاملا رایگان است و کاربر فقط باید یک ثبت‌نام اولیه انجام دهد ولی OpenAI اعلام کرده است که این ابزار برای همیشه رایگان نخواهد بود. پس از عرضه­ چت جی ­پی ­تی، ارزش مالی شرکت اوپن ای آی به ۲۹ میلیارد دلار افزایش پیدا کرد.

یکی از تاثیرات بزرگ ChatGPT روی دیتاسنترها، ابررایانه‌ها و ساخت پردازنده‌های گرافیکی قوی‌تر رخ می‌دهد. هرچقدر کاربران ChatGPT بیشتر شوند؛ شرکت OpenAI به ابررایانه قوی‌تر و به تبع GPU بیشتری نیاز دارد. دیتاسنترها باید به‌زودی با تغییر معماری خود، برای عصر چت‌بات‌ها آماده شوند و در این میان، شرکت‌هایی مانند انویدیا، بازیگر اصلی بازار هستند.